Phát hành token cơ chế tiến hóa: Từ ICO đến IDO phát triển lịch sử

Kể từ khi Bitcoin ra đời vào năm 2009, hệ sinh thái huy động vốn tiền điện tử đã trải qua những thay đổi đáng kể. Khi các dự án blockchain không ngừng khám phá các phương thức gây quỹ mới, nhiều cơ chế phát hành token đã ra đời, mỗi cơ chế đều chịu ảnh hưởng của môi trường thị trường, tiến bộ công nghệ và sự thay đổi trong quy định.

Phát hành token cơ chế thời gian

phát hành token ban đầu (ICO)

ICO đã có sự bùng nổ mạnh mẽ từ năm 2016 đến 2018. Ethereum là một trong những trường hợp thành công sớm, đã huy động khoảng 18 triệu đô la với giá 0,35 đô la cho mỗi ETH vào năm 2014. Năm 2018, ICO đạt đỉnh, tổng cộng huy động hơn 6 tỷ đô la. Tuy nhiên, mô hình này gặp vấn đề về bảo vệ nhà đầu tư, tỷ lệ gian lận vượt quá 80%, chỉ khoảng 44% dự án ICO vẫn hoạt động sau ba tháng phát hành.

phát hành token trên sàn giao dịch

Để đối phó với tình trạng hỗn loạn của ICO, IEO đã xuất hiện vào khoảng năm 2019, thông qua các sàn giao dịch tập trung để đưa ra một cấu trúc quy định hơn. Các nền tảng này tiến hành kiểm tra token và kiểm tra tuân thủ, tỷ lệ sống sót của dự án tăng lên khoảng 70-80%, tỷ lệ gian lận giảm đáng kể xuống khoảng 5-10%. Tuy nhiên, chi phí niêm yết, yêu cầu KYC và kiểm soát tập trung cũng mang lại một số hạn chế nhất định.

phát hành token chứng khoán (STO)

STO đã giới thiệu hình thức biểu diễn của các công cụ tài chính truyền thống trên chuỗi được quản lý. Mô hình này có tỷ lệ sống sót cao nhất (85-95%), nhưng do cấu trúc pháp lý phức tạp, thời gian hoạt động dài và cơ sở hạ tầng thị trường thứ cấp hạn chế, vẫn thuộc phân khúc nhỏ.

Sự trỗi dậy của IDO và thời đại phát hành không cần giấy phép

Phát hành sàn giao dịch phi tập trung ban đầu (IDO) đánh dấu một bước chuyển biến quan trọng hướng tới việc huy động vốn hoàn toàn phi tập trung. Một số nền tảng mới nổi hỗ trợ phát hành token ngay lập tức và lấy thanh khoản mà không cần phí niêm yết cao. Tuy nhiên, sự thuận tiện này đi kèm với sự biến động cao hơn và tỷ lệ gian lận (ước tính khoảng 10-20%).

Nền tảng thúc đẩy IDO

Một số nền tảng mới nổi áp dụng cơ chế đấu giá kiểu Hà Lan để niêm yết token. Các dự án có thể đăng ký triển khai token gốc, tham gia đấu giá, và phí triển khai token giảm dần theo giá khởi điểm. Cũng có một số nền tảng đã đơn giản hóa việc phát hành và giao dịch meme coin trên một số blockchain. Người dùng có thể dễ dàng phát hành token với chi phí thấp, thu hút các nhà đầu tư muốn tận dụng xu hướng token lan truyền. Tuy nhiên, sự tiện lợi trong việc tạo token cũng dẫn đến sự bùng nổ của các dự án chất lượng kém.

So sánh IEO và IDO

IEO và IDO cung cấp cho các dự án những con đường huy động vốn hoàn toàn khác nhau, mỗi con đường có những lợi thế và thách thức riêng. IEO cung cấp một môi trường có cấu trúc dưới sự giám sát của sàn giao dịch, tăng cường niềm tin của nhà đầu tư, nhưng chi phí cao và sự tham gia bị hạn chế. Việc thẩm định của sàn giao dịch có thể mang lại mức giá hiệu quả hơn và giảm thiểu rủi ro đầu tư. Ngược lại, IDO thiếu sự quản lý chính thức và số lượng lớn, dẫn đến hiệu quả thị trường thấp hơn và tăng độ biến động.

Triển vọng tương lai: Mô hình phát hành hỗn hợp và sự chuyển đổi quy định

Cơ chế phát hành không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà còn định hình phân bổ vốn, sự tham gia của nhà đầu tư và hình thành câu chuyện. Trong tương lai có thể xuất hiện mô hình kết hợp giữa tính thanh khoản trên chuỗi và sự tuân thủ quy định ngoài chuỗi.

Một số nền tảng mới áp dụng cơ chế đấu giá kiểu Hà Lan để thực hiện phát hiện giá, đồng thời duy trì cấu trúc. Một số nền tảng khác thì đơn giản hóa phát hành token meme, tận dụng cơn gió lan truyền virus, nhưng có nguy cơ bão hòa thị trường. Những mô hình này phản ánh sự khao khát đổi mới của thị trường.

Đồng thời, chính sách của Mỹ và EU đang tạo ra một khuôn khổ rõ ràng hơn cho việc phát hành token. Khung ổn định tiền tệ sắp ra mắt của Mỹ và sự rõ ràng về quy định rộng rãi hơn có thể ảnh hưởng đến tính tuân thủ của các nền tảng IDO. MiCA (Quy định về Thị trường Tài sản Kỹ thuật số) của EU đã thiết lập một tiền lệ cho việc cấp phép tài sản kỹ thuật số, có thể thúc đẩy các dự án hướng tới cấu trúc thân thiện với quy định.

Kết luận

Nhìn về năm 2025, IDO có thể vẫn là lựa chọn hàng đầu cho các đợt phát hành nhỏ và do cộng đồng thúc đẩy, trong khi IEO và STO sẽ phục vụ cho các dự án nghiêng về tổ chức hơn. Những gì chúng ta chứng kiến không phải là sự cạnh tranh giữa các hình thức huy động vốn, mà là sự phát triển của chiến lược phát hành nhằm cân bằng khả năng tiếp cận, tuân thủ và bảo vệ nhà đầu tư. Khi các nền tảng trưởng thành và quy định được củng cố, khung phát hành hỗn hợp sẽ định nghĩa kỷ nguyên tiếp theo của việc hình thành vốn trong lĩnh vực tiền điện tử.